શ્રાવણનો મહિનો જ્યાં ભગવાન શંકરને ખૂબ પ્રિય માનવામાં આવે છે. બીજી બાજુ, શ્રાવણ દરમિયાન આવતા તમામ મંગળવાર દેવી પાર્વતીને પણ ખૂબ પ્રિય છે. આ જ કારણ છે કે આ દિવસે મા ગૌરીના વ્રત અને પૂજા કરવામાં આવે છે અને તેને મંગળા ગૌરી વ્રત કહેવામાં આવે છે.
એવું માનવામાં આવે છે કે આ સરળ વ્રત, જે માતા પાર્વતીને પ્રસન્ન કરે છે, તે અખંડ સુહાગ અને પુત્ર પ્રાપ્તિ સુખ આપે છે. મંગળા ગૌરી વ્રત ખાસ કરીને મધ્યપ્રદેશ, પંજાબ, બિહાર, રાજસ્થાન, ઉત્તર પ્રદેશ, હિમાચલ પ્રદેશમાં પ્રચલિત છે. આજે અમે તમને મંગલા ગૌરી વ્રતની દંતકથા જણાવી રહ્યા છીએ, જે મંગલા ગૌરી વ્રતના દિવસે પૂજા કર્યા પછી સાંભળવામાં આવે છે.
મંગલા ગૌરી વ્રતની પૌરાણિક કથા- પ્રાચીન કાળમાં પમ્પાપુર નામના ગામમાં એક શાહુકાર તેની પત્ની સાથે રહેતા હતા. તેઓ શ્રીમંત અને સુખી હતા, પરંતુ તેમને કોઈ સંતાન નહોતું. આ દુ: ખ જ તેમના મનને હેરાન કરતું હતું. એક દિવસ એક સાધુ પૈસાદારના ઘરે આવ્યા. પછી પૈસાદારએ તેની પત્ની સાથે મળીને તેને ખૂબ માન આપ્યું અને તેની વ્યથા સંભળાવી. આના પર ઋષિએ તેમને મંગળવારે પાર્વતીની પૂજા અને વ્રત રાખવા કહ્યું.
સાધુ મહારાજની વાત પ્રમાણે શ્રાવણ મહિનાના પહેલા મંગળવારથી શેઠાણીએ પાર્વતીની પૂજા-અર્ચના શરૂ કરી. તે દિવસે તે ઉપવાસ પણ કરતી. ઘણા મહિનાઓ સુધી તેમણે ઉપવાસ અને પૂજા-અર્ચના કરી. માતા પાર્વતી તેમની ભક્તિથી પ્રસન્ન થયા. એક દિવસ શાહુકારને સ્વપ્ન આવ્યું કે, ગણેશજી કેરીના ઝાડ નીચે બેઠા હોય અને તે કેરીના ઝાડનું ફળ તોડીને તેની પત્નીને ખવડાવે, તો ચોક્કસ તેને પુત્ર રતન મળશે.
સવારે તેની આંખો ખૂલી જતાં, શાહુકાર આવા કેરીના ઝાડની શોધમાં ગયો. એક દિવસ તેણે આવી કેરીનું ઝાડ જોયું, પછી તેણે ફળને લૂંટવા માટે ઝાડ પર પત્થરો ફેંકયા.આવું કરવાથી, તેને કેરીનું ફળ તો મળ્યું, પરંતુ ગણેશજીને પથ્થર વાગવાથી તેમણે શ્રાપ આપ્યો અને કહ્યું – હે સ્વાર્થી માણસ, તમારા સ્વાર્થને લીધે તમે મને દુ:ખ પહોંચાડ્યું છે, તેથી તમને પણ તે જ ઈજા થશે. માતા પાર્વતીના આશીર્વાદથી તમને પુત્ર-રત્ન મળશે, પરંતુ તે સાપના ડંખને લીધે ૨૧ વર્ષની ઉંમર સુધી જીવશે. આવો અવાજ સાંભળીને પૈસાદાર ગભરાઈ ગયા.
પતિએ તેની પત્નીને કેરીનું ફળ ખવડાવ્યું, પરંતુ ગણેશજીનો શ્રાપ કહ્યું નહીં. ૯ મહિના પછી એક સુંદર છોકરાનો જન્મ થયો. તેનું નામ મનુ રાખ્યું. મનુના લાડમાં તેમણે કોઈ કસર છોડી નહીં. ધીરે ધીરે મનુ 20 વર્ષનો થઈ ગયો. તે પિતા સાથે વ્યાપાર કરવા જતો. એક દિવસ ધંધાથી પરત ફરતા હતા ત્યારે બંને પિતા અને પુત્ર ગામ પાસે તળાવના કાંઠે ઝાડની છાયામાં બેસી ગયા અને જમવા લાગ્યા.
તે જ સમયે તે ગામની બે છોકરીઓ તે તળાવ પર કપડાં ધોવા આવી હતી. તે છોકરીઓ ખુશખુશાલ, ચપળ અને યુવાન લોકોની જેમ ઉંચા શિષ્ટ ઘરની લાગી હતી. કપડા ધોતી વખતે તેઓ એકબીજા સાથે વાતો કરતા હતા. તેમાંની, કમળાએ કહ્યું- કેમ મંગળા , તને યાદ છે, હું ક્યારની મંગળવારે મંગળા ગૌરીનું વ્રત કરું છું? હવે હું આવતા મંગળવારે ઉપવાસનું ઉદ્યપન પણ કરીશ. આ વ્રતનું પાલન કરવાથી હું મારા ઇચ્છિત પતિને મળીશ અને હું શાંતિથી રહીશ.
એમ કહીને કમળાએ વધુમાં કહ્યું – મંગળા, તારે પણ આવતા વર્ષે શ્રાવણ મહિના ના પહેલાં મંગળવારથી ઉપવાસ શરૂ કરવા જોઈએ. પછી તમને તમારો મનપસંદ વર પણ મળશે.આ વ્રતનું પાલન કરવાથી પતિનું જીવન પણ વધે છે. ત્યારે મંગળા પણ ઉપવાસ માટે રાજી થઈ ગઈ. ઝાડ નીચે જમતી વખતે, પિતા અને પુત્ર બંને તે છોકરીઓની વાતચીત સાંભળી રહ્યા હતા. તે છોકરીઓની વાતચીતથી શેઠજી સમજી ગયા કે કમળા નામની છોકરી તેના પુત્રના લગ્ન માટે યોગ્ય છે.
પુત્રની ભાવનાઓ જાણવા શેઠજીએ પુત્રને ઘણી વાતો કહી. પુત્ર પણ તેના પિતાના મંતવ્યોથી સંમત હતો. તેથી, શેઠજીએ તેમના પુત્રના લગ્ન કમળા સાથે કરવાનું નક્કી કર્યું અને વિચાર્યું કે આમ કરીને મારા પુત્રની જીંદગી વધી શકે છે અને કેટલીક અનિચ્છનીય ઘટના પણ ટાળી શકાય છે.
હવે પિતા અને પુત્ર કમલાની પાછળ પાછળ તેના ઘરે ગયા. કમળાના પિતા પણ જાણીતા ધનિક વ્યક્તિ હતા. શેઠજી કમળા ન પિતા સાથે તેમના પુત્રના લગ્ન વિશે વાત કરે છે. તેઓ કમળા સાથે મનુના લગ્ન કરવા સંમત થયા. શુભ મુહૂર્તમાં, તેમના લગ્ન ખૂબ ધામધૂમથી પૂર્ણ થયા. બંનેએ પતિ-પત્ની તરીકે સંસાર ચલાવવાનું શરૂ કર્યું, તો ઘરમાં આનંદનું વાતાવરણ રહેવા લાગ્યું
કમળાએ સાસુ-સસરાના ઘરે આવ્યા પછી પણ મંગળા ગૌરીનું વ્રત ચાલુ રાખ્યું, જેના કારણે માતા પાર્વતીએ એક દિવસ કમળ ના સ્વપ્નમાં જઈને કહ્યું – હું તમારા ઉપવાસથી ખુશ છું, પરંતુ તમારા પતિની ઉંમર ખૂબ ટૂંકી છે. આવતા મહિને મંગળવારે, એક સાપ તમારા પતિનો જીવ લેવા માટે આવશે, પરંતુ તમારે ગભરાવું નહીં. સાપ માટે કપમાં મીઠું દૂધ રાખી, તેની પાસે એક ખાલી માટલી રાખવી. દૂધ પીધા પછી સાપ તેની જાતે જ માટલીની અંદર બેસી જશે, પછી તમારે તે માટલીનું મોઢું જડપથી કાપડથી બાંધી તેને જંગલમાં છોડી દેવું. આનાંથી તમારા પતિનું જીવન બચી જશે .
જ્યારે મંગળવાર આવ્યો, ત્યારે કમળાએ માતા પાર્વતીએ કહ્યું તે મુજબ બધાં કામો કોઈને જણાવ્યા વગર કરી દીધાં. માતા પાર્વતીની કૃપાથી કમળાના પતિનું જીવન બચી ગયું. આમ મનુ ઉપવાસની અસરથી દોષમુક્ત થઈ ગયા.
જ્યારે ઘરના લોકોને સમગ્ર ઘટનાની જાણ થતાં બધાએ આનંદ કર્યો હતો. હવે ચારે તરફ કમળાની પ્રશંસા થઈ રહી હતી. ગામની મહિલાઓએ કમળાને ઉપવાસની વિધિ વિશે પૂછ્યું અને ઉપવાસ શરૂ કર્યા. કમળાએ છેલ્લા મંગળવારે મંગળા ગૌરી વ્રતનું ઉદયન પણ ભવ્ય રીતે કર્યું હતું. બ્રાહ્મણોને ભોજન પુરૂ પાડ્યા પછી, તેમણે ઘણી બધી દક્ષિણા આપીને તેમનાં આશીર્વાદ લીધા હતા.
